Millenium Chrztu Polski 1966

Istotną częścią przygotowań do tysiąclecia chrztu Polski była peregrynacja kopii Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej, którą wykonał dziekan Wydziału Sztuk Plastycznych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Leonard Torwirt. Praca artysty omadlana była przez zakony kontemplacyjne a na Jasnej Górze każdego dnia w kaplicy Matki Bożej Jasnogórskiej sprawowana była w tej intencji Msza święta.

Obraz został wykonany temperą na desce lipowej i pokryty szesnastoma warstwami laserunków, poświęcił go w Rzymie papież Pius XII, 14 maja 1957 r. Zamiar był taki, by obraz nawiedził w okresie trwającej nowenny wszystkie parafie w Polsce. Peregrynacja rozpoczęła się 26 sierpnia 1957 roku na Jasnej Górze przy udziale biskupów polskich i niezliczonej rzeszy pielgrzymów. Trzy dni później, 29 sierpnia, obraz nawiedził archikatedrę warszawską. Chociaż władza komunistyczna utrudniała na wszelkie sposoby peregrynację, to jednak do 1966 roku odbyła się ona w dziesięciu diecezjach. Uroczystości tysiąclecia chrztu odbywały się przy obecności Obrazu Nawiedzenia. Komuniści widząc ożywienie religijne Polaków, które było owocem peregrynacji Matki Bożej, 20 czerwca 1966 roku siłą odebrali obraz i przewieźli przed archikatedrę w Warszawie i tam go pozostawili. Obraz przeniesiono do zakrystii i wystawiono w zakratowanym oknie, co miało swoją głęboką symbolikę. Warszawiacy tłumnie przychodzili do okna, aby modlić się u „Matki Bożej za kratami”. 2 września Obraz Nawiedzenia był przewożony do Katowic na uroczystości milenijne. W drodze został jednak „aresztowany” przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i przewieziony na Jasną Górę, gdzie przez sześć lat był pilnowany dzień i noc przez milicję. Mimo to obraz symbolicznie nawiedzał parafie w postaci pustych ram, ewangeliarza i świecy. Dopiero 18 czerwca 1972 roku obraz powrócił, by peregrynować po pozostałych polskich parafiach. Odbyło się to na skutek „podstępu”, ponieważ pięć dni wcześniej potajemnie wywieziono obraz z Jasnej Góry do diecezji radomskiej i od tego momentu komuniści nie czynili większych trudności podczas Nawiedzenia. (całość opracowana na podst. G. Wejman, Droga życia i posługi… s. 301-305).

Uroczystości związane z Tysiącleciem Chrztu Polski rozpoczęły się o północy 1 stycznia 1966 roku w gnieźnieńskiej katedrze. Uroczyste odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych odbyło się w Gnieźnie w Wielką Sobotę 9 kwietnia. Prymas Wyszyński powiedział podczas tej wyjątkowej wigilii wielkanocnej, która była jednocześnie liturgicznym dniem wspomnienia Tysiąclecia Chrztu Polski m.in. takie słowa: „Jedno było źródło, z którego wszyscy wzięliśmy. Jedno było źródło na Kalwarii, które z woli Chrystusa spłynęło w Chrzcie na wszystkie narody. Jedno było źródło przed tysiącem lat w polskiej ziemi, które się tak wspaniale rozszerzyło, iż użyźnia całą ziemię ojczystą po dziś dzień. Przed tysiącem lat pochylił swą głowę pod wodami Chrztu Mieszko I, książę gnieźnieński i poznański. Od tamtej chwili Kościół wytrwale chrzci dzieci Narodu polskiego, który rozrósł się we wspaniałą trzydziestomilionową rzeszę ochrzczonych Polaków. (…) Możemy dziś mówić o ochrzczonym Narodzie polskim. Wraz z Chrztem świętym dajemy Narodowi polskiemu światło Ewangelii i moce Krzyża”.

Prymas zanotował, że bazylikę wypełniło około 12 tysięcy ludzi, „więcej oblepiło mury, jak pszczoły, od zewnątrz” (Pro memoria 9 kwietnia 1966). Podczas tej samej uroczystości nie omieszkał przypomnieć Polakom, a może zwłaszcza ówcześnie rządzącym, że „Dzisiaj cały naród jest ochrzczony (…), o którym sprawiedliwie trzeba mówić, że jest narodem ochrzczonym, chrześcijańskim, narodem katolickim. Jakże inaczej można by go nazwać? Nie można i nie wolno! Naród Polski ochrzczony w dziejach swoich, tworząc własne dzieje ojczyste stworzył również dzieje narodu chrześcijańskiego”.

Główne uroczystości milenijne miały miejsce 14 kwietnia w Gnieźnie na Wzgórzu Lecha. Wzięło w nich udział około 30 tysięcy wiernych (por. Pro memoria 14 kwietnia 1966). Ciekawą notatkę sporządził prymas Wyszyński na zakończenie uroczystości, w związku z pożegnaniem Obrazu Nawiedzenia, który odwożono na obchody milenijne do Poznania. Gnieźnieńskie uroczystości kończyły nieszpory i śpiew Ciebie Boga wysławiamy. W tym czasie, na gnieźnieńskim rynku miały miejsce uroczystości państwowe (1000-lecie państwa polskiego połączone ze wspomnieniem rocznicy forsowania Odry) z udziałem ówczesnego ministra obrony narodowej, marszałka Mariana Spychalskiego, które zorganizowano „konkurencyjnie” do uroczystości kościelnych. Prymas zanotował: „(…) gdy wyprowadzono Obraz, na Rynku powstało zamieszanie; ludzie przerwali kordon policji mundurowej, który odgradzał Rynek od Katedry i rzucili się ku Katedrze. Ogłoszono opóźnienie ze względów organizacyjnych. Pan Spychalski pospiesznie wycofał się z trybuny, nie czekał na defiladę. Biskupi odjeżdżali do Poznania. Żegnał ich ogromny tłum ludzi, zebranych w Katedrze, jak i przywiezionych na uroczystości forsowania Odry. (…) czekaliśmy na samochód-kaplicę z Obrazem, który właśnie żegnano kwiatami, rozdanymi dla p. Spychalskiego. Ponad pięćdziesiąt tysięcy ludzi wznosiło okrzyki” (Pro memoria 14 kwietnia 1966).

W ciągu kolejnych dni prymas jeździł po całej Polsce, by w poszczególnych diecezjach świętować tysiąclecie. Zaproszono na tę uroczystość na Jasna Górę papieża Pawła VI, ale rząd w Polsce nie pozwolił mu na przyjazd, co zostało uznane przez samego papieża, biskupów ale i cały świat za zniewagę wyrządzoną całemu Kościołowi powszechnemu.

Uroczystości milenijne zakończyły się 1 stycznia 1967 r. o północy w katedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie (por. Pro memoria 1 stycznia 1967).